De fotograaf Helmut Newton (1920-2004) krijgt al sinds de jaren zestig het etiket ‘controversieel’ opgeplakt. Zijn werk was subversief, politiek incorrect en provocerend, maar het werd wel gezien als grote kunst. Anno 2020 zou hij het lastiger hebben om zijn ding te doen. Toch was Newton was geen amateuristische viezerik die misbruik maakte van zijn job, maar wel – dixit enkele van zijn modellen – ‘a naughty boy’ en ‘an extreme talented enfant terrible’. Deze documentaire van de Duitse journalist Gero von Boehm is dan ook meer dan welkom.

Voor modefotograaf en Vogue-lieveling Newton was good taste een vies woord, waarmee hij bedoelde dat hij zich niet wilde laten leiden door stromingen en trends. Hij plaatste blank naast zwart (Grace Jones en Dolph Lundgren), toonde de muze geboetseerd door de kunstenaar-poppenspeler (Isabella Rosselini en David Lynch), liet een naakte vrouw half opslokken door een krokodil en injecteerde de Riefenstahl-stijl in de pose van uitdagende Germaans uitziende modellen. Alles kon, zolang het klassieke, het normale en het door de goegemeente goedgekeurde maar doorbroken werd. Indien zijn werk met seksuele, sadomasochistische en fetisjistische thema’s aanstoot gaf, dan was dat maar zo.

Von Boehm benadrukt in zijn documentaire dat op de foto’s van Newton de mannelijke blik overheerst – alsof je daaraan zou kunnen twijfelen. Maar het is wel een heel complexe mannelijke blik. De verschillende modellen die daarover getuigen weten Newtons kijk op vrouwen mooi te analyseren en te plaatsen. De enige die het vertikt om Newtons werk naar waarde te schatten, is ironisch genoeg de heel open geest Susan Sontag. In een archiefinterview beschuldigt ze hem op basis van een banale uitspraak meteen van misogynie.

Of Sontag een punt heeft, zal iedereen voor zichzelf moeten uitmaken. Newton was echter zonder twijfel het product van zijn tijd. Relatief laat in de film vertelt Newton over zijn jeugd in Berlijn tijdens de Weimar-jaren en het opkomende nazisme. Berlijn was toen een hedonistische stad rijk aan cultuur en tegenstellingen, maar wel op de rand van de afgrond. Als jonge jood in zo’n fascinerende stad werd Newtons smaak geprikkeld en geboetseerd door die mix van schoonheid en gruwel die hij daar aanschouwde. Het is dan ook onmogelijk om zijn kunst los te zien van zijn jeugdervaringen.

Wie nog nooit van Helmut Newton heeft gehoord, zal mogelijk verrast zijn door het laatste hoofdstuk waarin Von Boehm aangeeft hoe belangrijk de rol van June Newton, Helmuts vrouw sinds 1948, is geweest. June Newton (met pseudoniem Alice Springs) werd onder invloed van haar man ook fotografe en functioneerde als zijn belangrijkste adviseur – zo misogyn zal Newton dus niet geweest zijn.

Het gevaar bestaat dat straks de radicaalste #MeTtoo-activisten Newton op hun zwarte lijst willen zetten. In dat verband is deze docu een gelegenheid om meer genuanceerd naar het Newtons werk te kijken. Von Boehm voert alvast mensen op zoals Anna Wintour, Grace Jones, Charlotte Rampling en Hanna Shygulla, die hun bewondering voor Newton niet onder stoelen of banken stelen, maar in dezelfde adem zijn mannelijke blik als een essentieel aspect van zijn kunst accepteren.

>>Klap

De Duitse regisseur Gero von Boehm schetst een complex portret van de controversiële Duits-Australische fotograaf Helmut Newton aan de hand van zijn foto’s en interviews met zijn beroemde modellen. Wie van Annie Leibovitz: Life Through a Lens hield, zal ook deze documentaire niet willen missen.

Regie Gero von Boehm
Cast Helmut Newton, Charlotte Rampling, Grace Jones
Speelduur 1u33
Vanaf 21 oktober in de bioscoop