Toen The Tourist in de zalen kwam, vreesde iedereen dat de Duitse cineast Florian Henckel von Donnersmarck, de maker van de fascinerende Oscarwinnaar Das Leben der Anderen, de trappers compleet kwijt was. Gelukkig maakt hij nu een comeback van jewelste.

In 188 minuten beschrijft Henckel von Donnersmarck de levensloop van de Dresdense kunstenaar Kurt Barnert (Tom Schilling) in de periode tussen 1937 en 1966. Je zou de film als een biopic van Gerhard Richter kunnen omschrijven, maar de regisseur gebruikte slechts enkele elementen uit zijn leven en permitteerde zich heel veel vrijheden. Hij is duidelijk meer geïnteresseerd in de evolutie van de kunst in Duitsland gedurende dat turbulente tijdvak.

Werk ohne Autor gaat van start met het bezoek van de jonge Kurt en zijn tante Elizabeth aan de beruchte nazi-tentoonstelling over ‘Ontaarde Kunst’ in 1937. Henckel von Donnersmarck toont de impact van Elizabeth op de latere kunstenaar, maar schetst meteen ook een van de belangrijkste thema’s van de film: de overheid die bepaalt wat kunst is en wat niet.

Jaren later heeft Kurt het tot beloftevolle schilder geschopt, maar onder het communistische regime in Oost-Duitsland kan hij zijn talenten niet ten volle ontplooien. Daarnaast blijft het idee van Elizabeth dat alles wat waar is ook mooi moet zijn in zijn onderbewustzijn sudderen. Een spectaculair toeval wil dat Kurts traumatische verleden zich in het heden manifesteert zonder dat de kunstenaar het beseft.

Op enkele die hard cinefielen na zal zowat iedereen zuchten wanneer hij of zij een drie uur durend kunstenaarsportret voorgeschoteld krijgt, maar Werk Ohne Autor is niet dat soort film. Hij heeft de structuur van een epische miniserie met veel melodrama (de love story), drama (het afscheid van Elizabeth) , tragiek (het bombardement van Dresden), humor (de avant-garde-sequentie), satire (de scènes met de Joseph Beuys-kloon) en enkele stevige climaxen. Via een bijna pretentieloze publieksfilm vertelt Henckel von Donnersmack essentiële dingen over kunst en macht.

Je zou misschien een heel lyrische visuele stijl verwachten, maar op enkele uitzonderingen na houdt de cineast het opvallend sober. Het lijkt wel of hij voor een extreem klassieke regie koos zodat ook zijn film iets weg heeft van een ‘werk zonder auteur’. Maar Henckel von Donnersmarcks aanpak is juist heel subtiel, wat bevestigd wordt door zijn keuze van Caleb Deschanel als director of photography. De Hollywood-veteraan van onder meer The Natural, The Passion of the Christ en Killer Joe huur je niet in als je echt ‘stijlloos’ wil zijn.

Slotsom: eindelijk nog eens een stevige Duitse film die tot lang na de eindgeneriek blijft nazinderen.

>>Klap

Das Leben der Anderen-regisseur Florian Henckel von Donnersmarck maakt na The Tourist een spectaculaire comeback met dit drie uur durende drama over een op Gerhard Richter gebaseerde kunstschilder, die nazisme en communisme moet trotseren om zijn trauma’s te verwerken en zijn meesterwerk te maken. Meer Die Fälscher dan Surviving Picasso.

Regie Florian Henckel von Donnersmarck
Cast Tom Schilling, Sebastian Koch, Paula Beer
Speelduur 3u08
Vanaf 6 februari in de bioscoop