Lady Macbeth van het Mtsenk District werd vooral bekend door de opera-adaptatie van Dmitri Sjostakovitsj. Niet omdat er zoveel mensen gingen kijken, wel omdat Stalin het werk ‘pornofonie’ vond. Zo’n 30 jaar lang mocht het stuk niet opgevoerd worden. De oorspronkelijke novelle van Nicolai Leskov verscheen in 1865 in het literaire magazine Epoche van Dostojevski en zou later omwille van het feministische aspect en de tragische ondertoon meer vergeleken worden met Madame Bovary van Flaubert, Anna Karenina van Tolstoj en zelfs Tess of the D’Urbervilles van Thomas Hardy dan met de beroemde koningstragedie van Shakespeare waar de titel naar verwijst.

Voor de debuterende Britse regisseur William Oldroyd en zijn scenariste Alice Birch was dat feminisme alvast een belangrijke reden om de eerste Engelstalige filmadaptatie op te starten. Maar ze hebben de novelle van Leskov niet letterlijk verfilmd. Meer nog, ze veranderden twee essentiële verhaalelementen. Hun Lady Macbeth speelt niet af nabij het Russische Mtsenk op zo’n 500 kilometer van Wit-Rusland, maar in Victoriaans Engeland. De tweede verandering betreft de finale waarin het hoofdpersonage een heel ander lot kent.

De Lady Macbeth van Oldroyd heet Katherine (Florence Pugh) en ze wordt door haar vader verkocht aan rijke landeigenaar Boris (Christopher Fairbank). Die wil haar als tienerbruidje voor zijn kinderloze zoon van middelbare leeftijd Alexander (Paul Hilton). Katherine doet aanvankelijk zeer voorbeeldig wat men van haar eist. Maar dan blijkt Alexander een impotente zwakkeling en zijn vader een chagrijnige vrouwenhater. Het bruidje mag dan onervaren zijn, ze leert bliksemsnel, weet wat ze wil en beschikt over een sterke wil.

Wanneer Alexander en Boris op zakenreis trekken, profiteert Katherine ervan om van haar vrijheid te genieten. Ze raakt bovendien verlekkerd op een van de stalknechten, waar ze tot grote verontwaardiging van haar dienstbode mee in bed duikt. Wanneer haar schoonvader als eerste terugkeert, heeft Katherine geen zin om haar nieuwe leventje van seks en vrijheid op te geven. Aangezien ze enkel walging voor Boris voelt, ervaart ze zijn eliminatie als even moreel verwerpelijk als het doden van een kip tijdens een periode van hongersnood.

Tot zover lopen film en novelle nog gelijk. Maar van het moment dat Katherine besluit om tot het uiterste te gaan om haar seksuele honger te stillen en haar ‘verworven’ rechten te behouden – en daardoor evolueert tot een moreel verwerpelijke figuur – wijken Oldroyd en Birch af van het boek. Want in tegenstelling tot Leskov weigeren ze hun antiheldin te veroordelen of te straffen.

Een ander element waarin film en novelle verschillen, is de dienstbode. Door het verhaal in Victoriaans Engeland te situeren konden Oldroyd en Birch van die dienstbode een zwarte vrouw maken. Dat lijkt een vreemde ingreep, maar Oldroyd benadrukte in interviews dat in het Engeland van de late 19e eeuw meer zwarten rondliepen dan je zou vermoeden. Het injecteren van een racistisch element brengt heel interessante implicaties met zich mee. Zo negeert Katherine aanvankelijk het racisme van de stalknecht, maar later biedt ze haar bode een kans om kortstondig op gelijke voet met haar, de vrouw des huizes, te staan. Er wordt dus een zeer subtiel spelletje gespeeld met zowel het racistische element als met de klassenmaatschappij.

Oldroyd koos voor een heel strakke regie, elimineerde sentimentaliteit waar die zou kunnen opduiken en stuurt melodramatische momenten soms een paar seconden richting zwarte komedie. Hoewel Chabrols versie van Madame Bovary stilistisch verwant lijkt, doet de hele toon van Lady Macbeth nog het meest denken aan Wuthering Heights van Andrea Arnold.

Wie van Lady Macbeth pas echt een triomf maakt, is de 21-jarige Britse actrice Florence Pugh. Ze geeft haar vertolking van Katherine een ongeziene maturiteit mee. Haar spel is zo beheerst, subtiel en genuanceerd dat je mag spreken van een ware revelatie. Met een andere actrice had Oldroyd nog altijd een knappe film kunnen afleveren, maar het valt te betwijfelen of de toeschouwers dezelfde empathie zouden voelen voor een andere Lady Macbeth dan die van Pugh. In navolging van Werner Herzog wil ik best wel mijn schoen opeten indien Pugh over enkele jaren geen superster is.

>>Klap

Brit Willliam Oldroyd adapteerde de novelle Lady Macbeth of the Mtsenk District tot een complexe feministisch tragedie die qua toon doet denken aan Wuthering Heigths van Andrea Arnold. Actrice Florence Pugh levert een zeer volwassen vertolking af als het tienerbruidje Katherine dat zeer ver gaat in het verkrijgen van het beste in een wereld gedomineerd door mannen.

Regie William Oldroyd
Cast Florence Pugh, Cosmo Jarvis, Paul Hilton
Speelduur 1u29
Vanaf 12 april in de bioscoop