Lampedusa. Als er één naam synoniem is geworden met de niet aflatende stroom vluchtelingen die koers zet richting Europa, dan is het wel dat kleine Italiaanse eiland. Je vraagt je af hoe daar nog mensen kunnen leven, als ze elke dag opnieuw met de neus op die vaak mensonterende en gruwelijke feiten worden gedrukt. In zijn indringende documentaire – en Gouden Beer-winnaar – Fuocoammare laat Gianfranco Rosi zien dat het nog zo’n vaart niet loopt. Althans wat het schuldgevoel en de gemoedsrust van de plaatselijke bewoners betreft.

Telkens hij de camera richt op de Lampedusanen valt op hoe gewoontjes iedereen door het leven stapt. De huisvrouw doet haar huishouden, de radiomaker draait verzoekplaatjes, de zwemmer snorkelt in de Middellandse Zee, de gezinnen eten pasta met verse zeevruchten, de kinderen klauteren in bomen of schieten met een katapult. Hun zorgeloosheid danken ze aan de Italiaanse overheid, zo blijkt. Die heeft immers een aantal ingrepen doorgevoerd waardoor ze de gruwel ver buiten het gezichtsveld van de lokale bevolking houdt. Niet gezien, niet gevoeld. Struisvogelpolitiek in het kwadraat.

Rosi plooit zich dan ook terecht dubbel om te tonen dat de situatie zeker niet minder onthutsend is geworden. De stijl van de Italiaanse regisseur is nog steeds dezelfde: geen commentaar, fly on the wall. Maar hij weet duivels goed waar hij zijn camera neerpoot en hoe hij zijn film moet opbouwen. Hij schetst twee werelden die naast elkaar bestaan en geeft de kijker eerst de tijd om gecharmeerd te worden door de onwaarschijnlijk charismatische jongen Samuele. Tussendoor geeft hij het SOS van een bootje in nood mee en het stilaan routineuze radionieuws dat er een boot gezonken is.

Naarmate de film vordert, duwt Rosi ons steeds dichter naar de vluchtelingen zelf. Eerst hun gezichten als ze gered worden, of hun silhouetten terwijl ze omwikkeld met een gouden warmtefolie wachten op wat zal komen. Wat later zingen een paar Nigerianen een pakkend lied over de helletocht die ze achter de rug hebben. En dan moeten de mokerslagen die Rosi in petto heeft nog komen.

Fuocoammare schrijft niet voor wat je moet denken. Maar in een tijd waar Fort Europa meer energie besteedt aan onderling ruziën en cosmetische ‘oplossingen’ bedenken, is de film niet mis te verstaan.

>>KLAP

Documentairemaker Gianfranco Rosi (Sacro GRA) ontdekt op Lampedusa een schat van een jongen en een gapende kloof tussen de plaatselijke bevolking en de vluchtelingen die er aankomen. Verwant aan de Vlaamse docu No Man Is an Island, maar dan explicieter en minder poëtisch.

Regie Gianfranco Rosi
Cast Samuele Pucillo, Pietro Bartolo, Maria Costa
Speelduur 1u54
Vanaf 21 september in de bioscoop