Ik koesterde aanvankelijk geen al te hoge verwachtingen voor deze Australisch-Britse productie. Een verhaal over een ontsnapping van een blanke militant van de Zuid-Afrikaanse ANC-beweging uit een gevangenis in Pretoria leek me wat bizar in dit Black Lives Matter-tijdperk. Maar de zwarte Britse scenarist-regisseur Francis Annan waagt zich niet aan een typisch white savior-drama en liet zich verrassend genoeg inspireren door een meesterwerk uit de Franse cinema.

Tim Jenkin (Daniel Radcliffe met een flinke baard) werd in 1978 veroordeeld tot twintig jaar opsluiting in de whites only-afdeling van Pretoria Central Prison. Hij had samen met mede-ANC-strijder Stephen Lee verschillende ‘pacifistische bomaanslagen’ gepleegd – bekijk de film om te begrijpen wat ik daarmee bedoel. Het Apartheidsregime kon het niet verkroppen dat blanke Zuid-Afrikanen zich tegen hun ‘moederland’ keerden door zich aan te sluiten bij een verboden ‘terroristische organisatie’ en was dus niet mals qua strafmaat. In de cel besloot Jenkin, die vond dat hij een oorlog uitvocht met een racistisch systeem, dat hij meteen van start moest gaan met wat een krijgsgevangene moet doen: ontsnappen.

Acht jaar later schreef hij het boek Inside Out: Escape from Pretoria Prison over zijn great escape, wat nu de basis vormt voor Annans film. Nu had de cineast via dit verhaal een platform kunnen bieden aan het politieke aspect, maar na honderd anti-Apartheidsfilms de voorbije dertig jaar zit niemand nog te wachten op de zoveelste veroordeling van een ziek systeem – zie het extreem geflopte The Forgiven van Roland Joffé.

Annan focust zich daarom op Jenkinks briljant uitgevoerde ontsnapping en nam als voorbeeld Un condamné à mort s’est échappé. Het meesterwerk van Robert Bresson uit 1956 toont op zowel de meest zakelijke als de meest poëtische manier het ‘hoe’ van een ontsnapping zonder één overbodig shot. Annan gaat uiteraard niet zo ver als Bresson. Hij blijft binnen de conventies van de mainstream en leunt vooral aan bij superieure B-cinema zoals Don Siegels Escape from Alcatraz, maar sommige scènes komen toch vrij dicht bij de uitgezuiverde cinema van de Franse grootmeester.

Voor een debuutfilm is Escape from Pretoria overigens best spannend. Annan weet op zeer creatieve wijze – de expressionistische belichting in de opbergkast – maximaal te scoren in scènes die meer dan waarschijnlijk een zeer gedramatiseerde versie van de werkelijkheid voorstellen. Maar zelfs als er slechts vijftig procent waarheidsgetrouw is, blijft alles merkwaardig genoeg zeer geloofwaardig. Annan mag Radcliffe in die context dankbaar zijn omdat hij nooit voor goedkope acteertrucs gaat, maar altijd stoïcijns zijn vertolking in dienst stelt van de film.

Laat je dus niet misleiden door recensies die de nadruk leggen op het politieke aspect. Dat is in een relatief kleine maar uitstekende en nobele genrefilm zoals deze slechts bijzaak. In feite draait alles rond hoe creativiteit en intelligentie alle deuren kunnen openen.

>>Klap

De Britse cineast-scenarist Francis Annan vertelt in zijn spannend langspeelfilmdebuut over de spectaculaire ontsnapping in 1979 van de blanke ANC-militanten Tim Jenkin (Daniel Radcliffe) en Stephen Lee (Daniel Webber) uit Pretoria Central Prison en verzoent daarbij de B-cinema uit Escape from Alcatraz met de Franse arthouseklassieker Un condamné à mort s’est échappé.

Regie Francis Annan
Cast Daniel Radcliffe, Ian Hart, Daniel Webber
Speelduur 1u46
Vanaf 1 juli in de bioscoop