De Franse regisseur en schrijver Philippe Claudel wil voeling houden met het echte leven. Dat vindt hij bijvoorbeeld in zijn geboortestadje, waar hij het sociale drama Une Enfance draaide.

Van Rivier van Vergetelheid tot Zonder Mij en van Grijze Zielen tot Het Kleine Meisje van Meneer Linh, toen Philippe Claudel (53) nog enkel boeken schreef, zette hij al verhalen op papier waarvan je niet vrolijk werd. Maar omdat de Franse schrijver zoveel psychologisch doorzicht en subtiliteit aan de dag legde, kon je zijn boeken niet neerleggen.

Die talenten kwamen ook van pas toen hij zin kreeg om films te maken. Zoveel werd al duidelijk bij zijn regiedebuut Il y a longtemps que je t’aime, over een vrouw die na een lange gevangenisstraf terug vrij komt en alle moeite ervaart om weer te leven. Avant l’hiver had het dan weer over een getrouwde zestiger die zich aangetrokken voelt tot een mysterieuze jonge vrouw. Om maar te zeggen dat miserie nooit ver weg is bij Claudel, al trekt hij daarom niet per se de kaart van het miserabilisme.

Jimmy, het twaalfjarige hoofdpersonage uit zijn nieuwe film Une Enfance heeft ook weer weinig reden tot lachen. Hij groeit namelijk op in een achtergestelde omgeving — verslaafde moeder, agressieve stiefvader — die om het even wie tot een depressie zou dwingen. Nochtans is er ook genoeg schoonheid in zijn directe omgeving, want hij woont in een schattig stadje. Dat stadje kent Claudel trouwens door en door, want hij groeide er op en woont er nog steeds.

Philippe Claudel: “Het stadje heet Dombasle-sur-Meurthe en het telt 10.000 inwoners. Het ligt aan de rand van Nancy, op de overgang tussen stedelijk gebied en het platteland. Het zal je interesseren dat het stadje aan het einde van de 19de eeuw een complete transformatie onderging toen een Belgische fabriek zich daar vestigde, Solvay. Op dat moment werd het een industriële stad, met een bijzondere architectuur. Huizen voor arbeiders, huizen voor ingenieurs, scholen, het werd toen allemaal gebouwd en dat heeft het landschap tot de dag van vandaag getekend.”

Hoe was het om bij wijze van spreken in uw achtertuin te filmen? 

Claudel: “Ik had al lang zin om het te doen, net omdat het landschap zo tot mijn verbeelding spreekt. Ik wou een verhaal vertellen dat aansluit bij die streek, waar het platteland en die industriële architectuur zich in elkaar verstrengelen. Daarnaast wou ik ook heel graag iets vertellen over de kindertijd, over de emoties die daarmee gepaard gaan.”

Hoe dicht bij de realiteit ligt dit verhaal? Is het pure fictie?

Claudel: “Op zich is Une Enfance fictie, maar de film staat met beide voeten in de realiteit. Ik zie mijn personages elke dag, zowel de kinderen als de volwassenen. Natuurlijk lopen hier ook andere mensen rond, die het niet zo moeilijk hebben als Jimmy en zijn familieleden. Maar omdat ik in een klein Frans stadje woon, hou ik wel de vinger aan de pols van mijn land. Dat vind ik gezonder dan naar Parijs te verhuizen en van daaruit commentaar te geven, zoals zoveel artiesten, journalisten, intellectuelen en politici doen. Die mensen kennen enkel Parijs en weten niet dat er in Frankrijk ook andere realiteiten bestaan.”

Zijn uw stadsgenoten blij met het portret dat u van Dombasle-sur-Meurthe schetst?

Claudel: “Ja, ze zijn heel trots. Ze zijn intelligent en begrijpen dat de personages die ik toon niet 100 procent representatief zijn voor de stad. Ze zijn vooral trots dat ik de stad gekozen heb als centrum voor mijn verhaal en dat ik ook de mooie kanten laat zien. De zachtheid, het licht. Ze weten hoe ze de realiteit van de personages moeten afwegen tegen de algemene boodschap die je uit de film kan afleiden.”

Een van de markantste personages in de film is Duke, de stiefvader. Hoe moeten we zijn agressieve en extremistische uitlatingen interpreteren?

Claudel: “Ik hoor dat soort taal momenteel overal in Frankrijk. Vooral bij een deel van de bevolking dat ontgoocheld is door de houding van de traditionele politieke klasse, bang is voor het idee van een massale immigratie en verbitterd is omdat ze bepaalde ambities niet hebben kunnen waarmaken. Om al die redenen grijpen ze terug naar een negatieve of zelfs haatdragende taal. Duke staat symbool voor al die mensen, die denken dat een extremistische stem de situatie zal rechttrekken of verbeteren. Terwijl hij zelf geen vinger uitsteekt om iets van zijn leven te maken. Hij laat zich voortdurend bedienen. Hij beseft zelfs niet dat hij het eerste slachtoffer zal worden als het extremistische systeem dat hij aanhangt ooit de macht grijpt.

Is het niet ergens vreemd dat u nog in uw geboortestadje woont? Hebben kunstenaars niet de verplichting om andere horizonten te verkennen?

Claudel: “Dat doe ik voortdurend. Met mijn boeken en mijn films reis ik de hele wereld rond. Maar als ik een tijdje weggeweest ben, voel ik toch telkens weer de behoefte om terug te keren naar die ene plaats die op mij lijkt en waarop ik zelf ook lijk. Ik vind er mezelf terug.”

@RubenNollet