Wie is Jeanne Dielman? Die vraag kun je beantwoorden aan de hand van de titel van de film. Jeanne wordt namelijk gedefinieerd door de plaats waar ze leeft. Ze is in de veertig en ze brengt het grootste deel van haar tijd door in haar Brusselse appartement. Daar spendeert ze de dag volgens een precies patroon. Ze staat op, trekt haar kamerjas aan, zet koffie, steekt de kachel aan, wekt haar tienerzoon, ontbijt met hem, neemt afscheid, doet boodschappen, maakt eten, poetst het huis, enzovoort. Elk moment van de dag verloopt volgens een vast stramien. Ook haar broodwinning: tussen vijf en half zes, terwijl de aardappelen op het vuur staan, bevredigt ze een mannelijke klant.

Wat is Jeanne Dielman? Niets minder dan de invloedrijkste Belgische film aller tijden, afkomstig van een amper vijfentwintigjarige Brusselse cineaste die nooit eerder een langspeelfilm had gemaakt. Niet dat Chantal Akerman een echte beginnelinge was. Ze had al een paar kortfilms op haar naam staan én ze had twee jaar in New York geleefd, waar ze in de ban was geraakt van de experimentele cinema van Andy Warhol en Jonas Mekas. Wat haar het meest was bijgebleven, was de manier waarop die twee filmmakers de tijd laten verstrijken in hun films. 

Tijd is de onzichtbare vijand in Jeanne Dielman. De uitgesponnen statische scènes waarin we het hoofdpersonage haar dagelijkse bezigheden zien uitvoeren, maken beetje bij beetje duidelijk dat Jeanne haar routine nodig heeft om psychologisch overeind te blijven. In de loop van de bijna drie en een half uur durende film zal ze één keer iets zeggen wat op een opinie lijkt: ‘Je weet niet hoe het is om een vrouw te zijn,’ merkt ze op tegen haar zoon.

Hoe belangrijk die routine voor haar is, blijkt des te meer wanneer er een korrel zand in de geoliede machine belandt. Wat die korrel precies is, komen we nooit te weten, maar de gevolgen zijn desastreus. De tweede helft van de film is als een Griekse tragedie, maar dan van de banaalste soort. Jeanne begint steeds meer dol te draaien, tot de bom onherroepelijk ontploft. Is ze daarom een gestoorde vrouw? Misschien, maar je kunt evengoed stellen dat ze al lang voor het eerste shot vastzit in een rol die enkel naar dat noodlottige einde kan leiden.

Wat er ook van zij, Jeanne Dielman is ook na vijfenveertig jaar een onwaarschijnlijk indrukwekkende film – zeker als je bedenkt hoe jong Akerman op dat moment was. Het is ongezien hoe de cineaste haar publiek dwingt om de tijd te nemen om in het leven van het hoofdpersonage te glijden. Mijn tip: bekijk Jeanne Dielman in de namiddag, met een rustgevend kopje thee bij de hand. Dan zul je weten waarom onder meer Gus Van Sant, Sofia Coppola, Greta Gerwig, Todd Haynes, Kelly Reichardt, Michael Haneke en de gebroeders Dardenne zo hoog oplopen met dit meesterwerk.  

>>KLAP

In 1975 effende de Belgische cineaste Chantal Akerman het pad voor de slow cinema met haar extreem intimistische portret van een Brusselse huisvrouw. Meer dan drie uur lang borrelt de existentiële angst naar boven uit de kleinste details.

Regie Chantal Akerman
Cast Delphine Seyrig, Jan Decorte, Henri Storck
Speelduur 3u21