Waaraan herken je grote cineasten? Moeilijke vraag, maar toch wij durven een gokje te wagen: aan het talent om steeds andere films te maken, maar daar toch keer op keer hun eigen stempel te drukken.

Case in point: Paul Thomas Anderson, de rotgetalenteerde regisseur die naam en faam maakte met ingewikkelde ensemblestukken (Boogie Nights, Magnolia), als tussendoortje een Adam Sandler-komedie schoot (Punch-Drunk Love), alvorens hij zijn grootste vorm bereikte met twee traag vertelde maar o zo intense karakterstudies (There Will Be Blood, The Master). Nu waagt hij zich aan een zwarte komedie slash detectiveprent, gebaseerd op een roman van de onnavolgbare cultauteur Thomas Pynchon.

Dat ‘onnavolgbaar’ mag u behoorlijk letterlijk nemen. Inherent Vice neemt de vorm aan van een nodeloos complex, bijna plotloos detectiveverhaal dat zich afspeelt in de vroege jaren zeventig. Centraal staat Larry ‘Doc’ Sportello (Joaquin Phoenix in de rol van z’n leven), een hippie die het om onverklaarbare redenen tot privédetective heeft geschopt – zonder zijn levensstijl op te geven, laat staan zijn frequent gebruik van de betere hallucinogenen. Het avontuur begint wanneer zijn ex-vriendinnetje Shasta (Katharine Waterston) hem vraagt om haar nieuwe minnaar, de bouwmagnaat Mickey Wolfmann (Eric Roberts), op te sporen.

Lijkt simpel, maar dat is het niet. Er ontspint zich immers een nauwelijks te begrijpen verhaal met elfendertig nevenpersonages die het relaas steeds weer een andere richting induwen. Onder hen bevinden zich de fascistische flik Bigfoot (Josh Brolin), de muzikant/informant Coy Harlingen (Owen Wilson) en de advocate Penny Kimball (Reese Witherspoon). Stuk voor stuk intrigerende figuren die hun eigen belangen hebben en een rechtlijnig verhaal herscheppen tot een onontwarbaar kluwen. De cryptische voice-over van de mysterieuze Sortilège (Joanna Newsom) maakt de boel er ook niet bepaald eenvoudiger op.

Het gebrek aan een heldere structuur is echter allesbehalve een punt van kritiek. Detectivefilms hebben een lange traditie van nodeloze complexiteit. Niemand zal u kunnen vertellen hoe de vork nu écht in de steel zit in film noir-klassieker The Big Sleep. Belangrijker is echter dat de plot van Inherent Vice, hoe ingewikkeld ook, wel klopt. Je ziet de gebeurtenissen zoals Doc ze ziet, door een constante waas en met een voortdurende verwondering ten opzichte van de geflipte personages die de revue passeren.

Dat levert tweeënhalf uur lang hilarische taferelen op, gaande van een detective die vaker zichzelf dan zijn klanten in vraag stelt, over een politie-inspecteur die verzot is op de pannenkoeken in een Chinees eethuis, tot een tandarts die bergen coke snuift op z’n luxueuze bureau. De compleet absurde gesprekken die Doc voert met de andere personages doen dan weer vaak aan The Big Lebowski denken.

Inherent Vice is dan ook veruit de grappigste film die Anderson ooit heeft gemaakt. Nog meer dan in Punch-Drunk Love toont de regisseur zijn onberispelijke gevoel voor komische timing en zijn onschatbare talent om hilarische gebeurtenissen gortdroog in beeld te brengen. Ook nu bewijst hij zich als een meestercineast. Briljant is een acht minuten durende take waarin Doc en Shasta elkaar terug ontmoeten: je hebt het nauwelijks door, maar in één eenvoudig shot maakt PTA van de film meer dan zomaar een (steengoede) zwarte komedie.

Onder dat oppervlak van maffe absurditeiten, gaat dan ook wel degelijk een emotionele kern schuil. De film steunt dan ook op een hoofdpersonage dat achter een overdaad aan hallucinogenen gevoelens en frustraties verbergt. Joaquin Phoenix, met wiens prestatie de film staat of valt, weet moeiteloos die balans te vinden en te bewaren.

Hetzelfde geldt voor Anderson. Die blijft zichzelf uiteindelijk niet alleen heruitvinden, hij blijft ook het ene meesterwerk na het andere afleveren. Ons hoort u alvast niet klagen.

>>KLAP

Joaquin Phoenix steelt de show als stonede detective in deze geflipte zwarte komedie van There Will Be Blood-topper Paul Thomas Anderson. Een fenomenale filmtrip die schatplichtig is aan ingewikkelde film noirs à la The Big Sleep en de absurdistische dialogen van het oeuvre van de Coens.

Regie Paul Thomas Anderson
Cast Joaquin Phoenix, Josh Brolin, Katharine Waterston
Speelduur 2u28
Vanaf 4 maart in de bioscoop

@Ewoud51