“Is het mogelijk dat zo’n vrouw op deze aarde rondloopt?” Die woorden schreef de Japanse Silence-auteur Shūsaku Endō neer nadat hij een film had gezien met actrice Setsuko Hara in een van de hoofdrollen. De verschijning van de jongedame – die uitgroeide tot de muze van cineast Yasujiro Ozu en samenwerkte met grootheden als Akira Kurosawa en Mikio Naruse – liet namelijk bij velen een blijvende indruk na. Haar gulle glimlach, liefelijke présence en verborgen melancholie maakten van haar een unieke filmster, de ultieme vertegenwoordigster van het gouden tijdperk die de Japanse cinema doormaakte tijdens de jaren vijftig en zestig.

Hara overleed op 5 september. Ze was 95 jaar oud. Haar dood werd pas op 25 november aangekondigd door de media. Niet echt verwonderlijk als je weet dat de actrice uit klassiekers als Late Spring (1949) en Tokyo Story (1953) in 1963 afscheid nam van haar acteercarrière en tot aan haar overlijden voor een kluizenaarsbestaan koos in een rustiek kuststadje. Ze gaf sindsdien geen interviews meer, verscheen niet meer in de media en stuurde zelfs haar kat naar de begrafenis van Ozu. De verbazing was destijds groot bij de Japanners en het is nog steeds onduidelijk waarom ze alles en iedereen de rug toekeerde.

Hara werd geboren in 1920 als Masae Aida. Ze deelde het ouderlijke huis met drie broers en vijf zussen. In de jaren dertig werd ze door haar schoonbroer geïntroduceerd tot de filmwereld en als vijftienjarige acteerde ze in haar eerste film. De doorbraak kwam er in 1937 door de Duits-Japanse coproductie Die Tochter des Samurai, waarin ze een vrouw vertolkt die zich in een vulkaan probeert te storten. Het was het begin van een intrigerende en onvergetelijke carrière.

No Regrets for Our Youth (1946) van Akira Kurosawa

In de eerste naoorlogse film van de Japanse filmgigant Kurosawa kruipt Hara in de huid van een jonge vrouw die het hof wordt gemaakt door twee mannen. De film toont hoe haar verdere leven zich ontplooit en wordt beïnvloedt door de keuzes die ze maakt. Ze maakte met dit project reeds duidelijk dat personages die onafhankelijkheid en individualiteit najagen goed bij haar pasten.

 

Late Spring (1949) van Yasujiro Ozu

De eerste film die Hara maakte met Ozu. Ze zouden in totaal zes keer samen op een set vertoeven. Dit droevige, maar ook hartverwarmende relaas toont een dochter die het vertikt om in het huwelijksbootje te treden en voor haar oude vader wil zorgen. Maar papa wil dochterlief gelukkig zien. Weinig filmmakers konden zo treffend het stralende, kwetsbare gezicht van Hara in beeld brengen als Ozu. Via shots waarin de actrice recht in de camera kijkt, toont hij de kijker het immense talent van Hara om duizend-en-één dingen te zeggen via haar gelaat en die prachtige kijkers van haar. Verlangen, verdriet of geluk? Ze kon het allemaal op de meest subtiele manieren naar het witte doek vertalen.

 

Repast (1951) van Mikio Naruse

Hara speelde vaak personages die moesten voldoen aan de traditionele Japanse genderpatronen, maar ze overtrof zichzelf ook in films waarin ze iemand moest spelen die de maatschappelijke verwachtingen meer dan beu was. De soms vergeten meester Mikio Naruse castte haar dan ook meerdere keren als een ‘nieuwe Japanse vrouw’. Zo kan je haar in Repast aan het werk zien als een getrouwde vrouw die het zat is om het huishouden op zich te nemen en die wil losbreken uit de dagelijkse sleur.

 

Tokyo Story (1953) van Yasujiro Ozu

De meest iconische rol van de Japanse engel en volgens vele cinefielen een van de beste films aller tijden. Ze tekende voor een rol als een weduwe die in tegenstelling tot haar broers en zussen nog wel bezorgd is om haar ouders. Een hartverscheurend portret over de spanning tussen familiewaarden en individuele belangen. De oprechtheid waarmee Hara acteert, is haast te ontroerend om te beschrijven.

 

Sound of the Mountain (1954) van Mikio Naruse

Een andere noemenswaardige samenwerking met Naruse. Ook hier neemt ze de rol van een vrouw op zich die haar eigen weg wil gaan nadat haar man met een andere dame de koffer induikt en ze een goede vriendschapsband opbouwt met haar schoonvader.

 

Tokyo Twilight (1957) van Yasujiro Ozu

Een film waarin Ozu voor een donkerdere aanpak koos dan in zijn vorige films. Hara castte hij als de helft van twee zussen die herenigd worden met de moeder die hen als kinderen achterliet.

 

The End of Summer (1961) van Yasujiro Ozu

Net als in Tokyo Story speelt Hara in haar laatste samenwerking met Ozu een weduwe, maar nu één die overweegt om te hertrouwen en zelf wil kiezen met wie ze voor het altaar belandt. Het slotstuk van een resem Ozu-meesterwerken waarin de actrice moet kiezen tussen traditie en de eigen wil. Twee jaar later – toen ze 42 jaar oud was – zette ze abrupt een punt achter haar carrière.

https://www.youtube.com/watch?v=epWRaB5wZFU

 

@TheJimeister