Met beeldrijke en associatieve vertellingen als Andrej Roebljov (1967), Solaris (1971), Mirror (1974) en, vooral, Stalker (1979), verwierf Andrei Tarkovsky (1932-1986) faam als een van de belangrijkste vernieuwers van de cinematografische taal.

Eye wijdt dit najaar een solotentoonstelling en een filmprogramma aan de vermaarde filmer-mysticus en zoomt in op Tarkovsky’s zoektocht naar existentiële waarheid. De tentoonstelling omvat unieke documenten – brieven, foto’s en polaroids – die nooit eerder in Nederland te zien zijn geweest; in het zaalprogramma zijn alle digitaal gerestaureerde films te zien.

In het oeuvre van Andrei Tarkovsky lopen dromen en herinneringen, heden en verleden door elkaar. De schilderachtige schoonheid van zijn beelden, de metafysische beschouwingen over de mensheid, en ook Tarkovsky’s heldere uiteenzettingen over de cinema inspireren nog altijd nieuwe generaties filmmakers en kunstenaars.

Buiten het keurslijf van de sociaal-realistische Sovjetcinema ontwikkelde Tarkovsky een eigenzinnig oeuvre waarin hij het leven schetst als een spirituele zoektocht naar waarheid en zelfkennis – wat Tarkovsky de “innerlijke stem van de mens” noemt, die alleen gehoord kan worden in het bereik van het magische en transcendentale. De regisseur zag zijn films als “hiëroglyfen van absolute waarheid”, als een daad van creatieve schepping die, beter dan de analytische wetenschap, in staat was existentiële betekenis te onthullen.

Voor de in 1986 overleden regisseur was film bij uitstek het medium om dicht bij het echte leven te geraken. Van alle kunsten stond film het dichtst bij de wetmatigheden van het menselijk denken en leven, stelde Tarkovsky – en daarom was cinema de meest waarheidsgetrouwe kunstvorm. De vorm van Tarkovsky’s films werd bepaald door extreem lang aangehouden shots, een langzaam bewegende camera, bijzonder gebruik van geluid en muziek en van kleur verschietende filmbeelden.

De tentoonstelling is gedacht vanuit de idee om zo dicht mogelijk bij Tarkovsky en zijn oeuvre te komen. Er is voor gekozen om de bezoeker onder te dompelen in Tarkovsky’s beeldwereld, om de kijker als het ware te bedwelmen door de vele precies gekozen filmfragmenten. De aanpak volgt Tarkovsky’s ideeën over de kracht van “de poëzie van het beeld” en de noodzaak van een “poëtische logica” en een “poëtische montage”.

Bijzonder zijn de – nooit eerder in Nederland getoonde – Polaroids en foto’s die Tarkovsky maakte in zijn privéleven en tijdens draaiperioden. Daarnaast is niet eerder getoond materiaal te zien uit Tarkovsky’s privé-archief, waaronder brieven, scenario’s en documenten. De herinneringen aan Tarkovsky’s persoonlijke en beroepsmatige leven worden ter beschikking gesteld door Tarkovsky’s zoon Andrej Andrejevitsj Tarkovsky.

In het zaalprogramma is het volledige oeuvre van Tarkovski te zien, met grotendeels nieuwe digitale restauraties, waaronder Mirror, Solaris en Tarkovsky’s laatste film, The Sacrifice (1986). Ook zijn er films te zien van makers die Tarkovsky hebben geïnspireerd zoals Sergej Paradzjanov en Robert Bresson, of van regisseurs die zich door Tarkovsky hebben laten inspireren, onder wie Lars von Trier en Alex Garland.

Zes van Tarkovski’s films worden door Eye in landelijke distributie gebracht en zullen in ca. veertig Nederlandse filmtheaters worden vertoond. Voor wie zich wil verdiepen in het werk van Tarkovski is er een zesdelige lezingenserie, georganiseerd in samenwerking met Ruslanddeskundige Otto Boele (Russische studies, Universiteit Leiden). Het tijdschrift Kunstschrift brengt een speciaal Tarkovski-nummer uit.

De tentoonstelling vind plaats van 15 september tot en met 16 december 2019. Meer info vind je hier.