Er was enige commotie op zaterdag 3 februari 2024, toen op de slotdag van Filmfestival Oostende, tijdens het Gala van De Ensors, slechts enkele vrouwen en geen enkele actrice een award in ontvangst mochten nemen. Ook het bestuur van De Ensors was teleurgesteld in de uitkomst van de stemming onder de 2.200 leden van de Ensor Academie. Al snel doken bij zowel pers als publiek vragen op over de genderneutrale acteerprijzen die sinds 2021 van kracht zijn. Dit leidde tot een intern overleg en resulteerde uiteindelijk in een genuanceerde herziening van de stemprocedure die meer verantwoordelijkheid legt bij de professionals binnen hun eigen vakgebied.

Overleg met Acteursgilde
Tijdens een bijzondere bijeenkomst van de Acteursgilde, waar zowel gevestigde waarden als opkomend talent aan het woord kwamen, werd de jongste Ensoreditie besproken en geëvalueerd. De conclusie was helder: ondanks de zeer ongelukkige uitslag is er geen animo om de man-vrouw categorieën te herstellen. Er werd wel gepleit voor een aanpassing van het reglement, om meer gewicht te geven aan professionele stemmers binnen de vakgroep.

Voorzitter van De Acteursgilde, Michaël Pas: “Er is onder de acteurs in een open sfeer gepraat en geluisterd naar argumenten, twijfels en vragen. Vele pro’s en contra’s kwamen aan bod. Alles in overweging genomen, is er geen interesse om het oude systeem weer in te voeren. Er zijn wel bedenkingen bij het ‘the winner-take-all effect; er is een uitgesproken verlangen om als beroepsgroep meer gewicht te krijgen in de keuze van de winnaars binnen ons vakgebied. Op die vraag is er in overleg met het bestuur van De Ensors door een reglementswijziging een bevredigend antwoord gevonden.”

De conclusie van het overleg spoort met de analyse van het bestuur van De Ensors. In dit bestuur zitten vertegenwoordigers van Filmfestival Oostende, dat de licentie bezit, en telkens één bestuurder uit elke belangrijke vakorganisatie binnen de film- en televisiesector: de Acteursgilde, Belgian Screen Composers Guild, BEMontage, Flanders Doc (documentaire), SBC (camera), de Scenaristengilde, V.O.F.T.P. (producenten) en de Unie van Regisseurs.

Stemprocedure
De stemming van De Ensors verloopt in twee ronden, waaraan alle leden van de Ensor Academie kunnen deelnemen. De Academie bestaat uit professionals uit alle disciplines van het vak. In de eerste ronde krijgen de leden drie stemmen per categorie en selecteren ze  vijf genomineerden. In de tweede, beslissende ronde, waarbij ze slechts één stem hebben, kiezen de leden één winnaar uit die vijf genomineerden. 

Uit de analyse van de afgelopen drie edities blijkt dat er in de eerste ronde bij de acteerprestaties steeds een evenwicht is tussen mannen en vrouwen. In de tweede ronde gingen dit jaar enkel mannen met een acteerprijs aan de haal, net als twee jaar geleden. Het knelpunt zit dus in de finale stemming, waar je een neiging ziet naar the winner-take-all, wat wel vaker voorkomt bij awards in de muziek-, televisie- en filmwereld.

Om die reden besloot het bestuur van De Ensors om het reglement voor de tweede stemronde aan te passen. In de vakcategorieën mogen voortaan alleen collega’s uit hetzelfde vakgebied hun stem uitbrengen. Zo zullen bijvoorbeeld enkel de scenaristen de winnaar kunnen kiezen tussen de vijf genomineerden voor Beste Scenario. Er is vertrouwen dat er op die manier méér leden zullen stemmen vanuit een genuanceerde en vakkundige visie. Deze toegenomen verantwoordelijkheid moet resulteren in een rijker palet aan prijswinnaars. Voor de winnaars biedt een bekroning door collega’s uit het eigen vak bovendien extra waardering.

Voorzitter van De Ensors, Wim Vanseveren:  “Professionals kunnen als geen ander de kwaliteiten van hun collega’s beoordelen. Met deze wijziging leggen we nog meer de verantwoordelijkheid bij de leden van de Academie die een stem uitbrengen, wat het draagvlak van de uitslag en de betrokkenheid binnen de sector verder zal vergroten. Hierbij streven we niet alleen naar een gedegen genderbalans, maar ook naar diversiteit in andere aspecten zoals etniciteit of leeftijd.”

De eerste ronde blijft onveranderd. In de tweede ronde stemmen de vakgroepen over alle vakgebonden Ensors (Muziek, Geluid, Make-up, Kostuum, Art-Direction, DOP, Montage, Scenario Film, Scenario Fictie-Serie, Acteerprestatie in een Hoofdrol (Film), Acteerprestatie in een Hoofdrol (Fictie-Serie), Acteerprestatie in een Ondersteunende Rol (Film), Acteerprestatie in een Ondersteunende Rol (Fictie-Serie), Regie Film en Regie Fictie-Serie). De voltallige Ensor Academie blijft evenwel beslissen over de ‘best of the best’ prijzen, met name Kortfilm, Jeugdfictie, Animatie, Documentaire, Fictie-Serie en Film.

Signaalfunctie
De uitreiking van De Ensors is een indicator voor de verscheidenheid binnen de sector. Door terug te keren naar een systeem op basis van opsplitsing van gender, dreigen we een te mannelijk overwicht bij interessante rollen te maskeren. Hoewel er inmiddels een kentering zichtbaar is, met name in televisiereeksen die doorgaans sneller ontwikkelen dan films, blijven genderneutrale prijzen de sector stimuleren om na te denken over de impact van verhalen op gelijke kansen. Het opnieuw opsplitsen van prijzen op basis van gender zou deze problematiek opnieuw kunnen verdoezelen.

Conclusie
Het bestuur van De Ensors zal de stemprocedure ook in de toekomst kritisch evalueren. Dankzij de aanwezigheid van alle professionele audiovisuele organisaties in het bestuur kunnen veranderingen in het werkveld snel worden gesignaleerd en ingepast. De Ensors blijven zich inzetten voor een faire, representatieve huldiging van het talent binnen de Vlaamse film- en televisie-industrie, met als doel De Ensors even divers te maken als de interne werking inmiddels is geworden.