De Russische cineast Victor Kossakovsky wilde met Gunda geen informatieve documentaire maken, maar een persoonlijk filmgedicht waarbij hij strakke controle uitoefende op wat en hoe er iets in beeld wordt gebracht. Of hij de toeschouwer daarbij subtiel manipuleert, moet ieder voor zich uitmaken.

Kossakovsky toont negentig minuten lang het leven van het varken Gunda en haar biggetjes. Tweemaal onderbreekt hij die verhaallijn, eenmaal voor een sequentie met kippen en eenmaal voor eentje met koeien. Je krijgt de indruk dat alles zich afspeelt op een en dezelfde boerderij. De regisseur filmde echter in Noorwegen, Engeland en Spanje. Het hok van zeug Gunda en haar biggen is wel een vaste locatie, maar Kossakovsky liet het speciaal bouwen om de varkens zo te filmen dat ze niet gestoord werden en om ze op bighoogte in beeld te brengen.

De ingrepen van de regisseur hielden daar niet op. Hij filmde in zwartwit en gebruikte clair-obscur om de beelden nog meer te esthetiseren. Wanneer de camera ook nog sierlijk rond Gunda en haar zogende biggen glijdt en de koeien in slow motion in beeld brengt, weet je dat je hier heel ver van de klassieke documentairecinema van een David Attenborough verwijderd bent.

Maar dat formalisme heeft Kossakovsky zeker een doel. Dat komt tot uiting in de laatste sequentie. Door de zeer specifieke cadrage – mensen worden buiten beeld gehouden – en die ene dramatische wending worden de toeschouwers bijna gedwongen om hun typisch menselijke drang naar antropomorfisme de vrije loop te laten. Kossakovsky vraagt begrip of medelijden voor een wezen dat we als mens gereduceerd hebben tot een consumptieproduct.

Het resultaat blijft echter dubbelzinnig. De manipulatie suggereert dat het dier bepaalde gevoelens heeft, maar zijn die gevoelens – mochten die er überhaupt zijn – dan de juiste? Of zijn ze een projectie van wat de filmervaring bij de toeschouwer emotioneel teweegbrengt? Kossakovsky’s formalisme lijkt antwoorden te suggereren, maar hij gaat ze tegelijk uit de weg. Wat verklaart waarom zoveel mensen – zelfs Joaquin Phoenix die zich geroepen voelde om als uitvoerend producent op te treden – gefascineerd zijn door deze merkwaardige film.

>>Klap

In deze in zwartwit gefilmde, poëtische documentaire registreert de Russische cineast Victor Kossakovsky het leven van de zeug Gunda en haar biggen en stelt zich een aantal vragen over de relatie tussen mens en dier. Nauw verwant met Cow van Andrea Arnold.

Regie Victor Kossakovsky
Cast Gunda, een kip met één poot en veel koeien
Speelduur 1u33
Vanaf 11 augustus in de bioscoop