22 juli 2011. Op het Noorse eiland Utøya is een zomerkamp van linkse jongeren aan de gang. Plots klinken geweerschoten. De tieners reageren angstig. Ze vernemen dat een politieman – in feite een rechtse extremist – iedereen die hij tegenkomt neerschiet. Een meisje zoekt een schuilplek, maar besluit dan toch op zoek te gaan naar haar jongere zus.

Zo zouden de meeste verfilmingen van de (dubbele) terreuraanslag die Noorwegen op haar grondvesten deed daveren kunnen beginnen en zo begint ook deze versie van Erik Poppe (A Thousand Times Good Night, The King’s Choice). Maar de cineast heeft enkele specifieke keuzes gemaakt. Hij focust zich uitsluitend op wat er op het eiland gebeurde – en dus niet op de aanslag in Oslo of op het proces van de rechtse extremist Anders Breivik. En hij filmde zijn docudrama in één enkel ononderbroken shot.

Zo’n one shot movie is verraderlijk en aartsmoeilijk, maar Poppe zorgde voor een heuse krachttoer die blijft nazinderen. Zijn aanpak versterkt niet alleen het realisme, maar ook het gezichtspunt. Zo blijven we altijd bij Kaja – een fictief personage, briljant vertolkt door Andrea Bentzen – en zien we Breivik enkel als een silhouet. Hoewel je min of meer weet hoe alles afloopt, is de spanning bijna ondraaglijk. Je wacht echt op een bevrijdende cut, maar die komt er niet.

Door zijn keuzes maakt Poppe in tegenstelling tot Paul Greengrass in zijn Netflix-film 22 July het Utøya-drama apolitiek. Het maakt niet uit wat voor gezicht het extremisme heeft en het is van ondergeschikt belang of de dader een neofascist, een jihadist of een linkse terrorist is. Het gaat om de gruwel in hier en nu, niet after the facts zoals in een documentaire.

De één-take-benadering maakt ook het concept ‘tijd’ ontzettend voelbaar. Dat was het doel van de Duitse cineast Sebastian Schipper in het misdaaddrama Victoria en- van Hitchcock in zijn thriller Rope– een one shot movie met gecamoufleerde cuts– maar nooit eerder werd ‘tijd’ zo betekenisvol geëxploreerd als hier.

Sommige moraalridders zullen de film afdoen als een portie sensatiezucht, maar dan kun je over niets nog films maken. Poppe is zeer respectvol geweest tegenover de slachtoffers en vermijdt sentimentaliteit en melodrama. Utøya 22. Juli is de beste film over het Noorse drama die de overlevenden en de families van de slachtoffers konden wensen.

>>Klap

Erik Poppe verfilmde de moordpartij op het Noorse eiland Utøya in één ononderbroken shot. Meer nog dan in het Duitse misdaaddrama Victoria wordt via die aanpak het begrip ‘tijd’ op een heel filmische manier geëxploreerd.

Regie Erik Poppe
Cast Andrea Berntzen, Aleksander Holmen, Brede Fristad
Speelduur 1u33
Vanaf 5 december in de bioscoop