De Amerikaanse regisseur James Gray (Little Odessa, The Yards, We Own the Night, Two Lovers, The Immigrant) mag dan geen blockbusters op zijn CV hebben staan – en zelfs niet heel populair zijn bij een deel van de Amerikaanse critici – hij maakt wél films om naar uit te kijken. Ze zijn bloedmooi en stralen het vakmanschap van de meesters van de jaren 50 en 60 uit. The Lost City of Z, gebaseerd op een non-fictie-roman van David Grann, bewijst dat eens te meer.

Het hoofdpersonage, de ontdekkingsreiziger kolonel Percival ‘Percy’ Fawcett, heeft in de geschiedenisboeken nooit de status van een Richard Francis Burton of een Henry Morton Stanley gekregen. Waarschijnlijk omdat hij nooit vond wat hij zocht en tijdens zijn laatste reis verdween zonder een spoor na te laten. Maar net die verdwijning, in combinatie met Fawcetts enorme vastberadenheid om de overblijfselen van een verdwenen indianenbeschaving op te sporen, voedde de fantasie van vele fictieschrijvers. Fawcett werd een inspiratiebron voor Arthur Conan Doyles The Lost World, H. Rider Haggards Allan Quatermain-verhalen (die model stonden voor Indiana Jones), en Hergé’s Het gebroken oor.

Fawcetts levensloop, zoals beschreven door David Grann, wekte ook de interesse van Brad Pitt, die in het levensverhaal van de avonturier een mix zag van een ouderwetse junglefilm, een woest survivaldrama en een antropologisch essay. De immer ambitieuze Pitt koos niet voor de meest commerciële regisseur van het moment, maar voor de meest getalenteerde. Wat Andrew Dominik moest doen voor Jesse James, moest James Gray doen voor Fawcett. Uiteindelijk bleef Pitt achter de schermen gepositioneerd en liet hij de hoofdrol over aan Benedict Cumberbatch, die op zijn beurt vervangen werd door Charlie Hunnam.

Gray benadert het verhaal van Fawcett op een extreem klassieke manier à la David Lean, met prachtige shots waarin de positie van de personages binnen het kader alles vertelt over hun relaties. Ook de narratief roept echo’s op van de zeer gebalanceerde en gestructureerde Lean-epics, meer bepaald Lawrence of Arabia en The Bridge on the River Kwai.

Naast het presenteren van een geweldige CGI-loze avonturenfilm wil Gray vooral de desintegrerende kolonialistische maatschappij analyseren, maar vanuit het standpunt van een avonturier die bereid is om de werkelijkheid onder ogen te zien. De aanhef toont Percy als een soldaat die altijd klaar staat om het Britse rijk te verdedigen, maar ook als tweederangsburger in het Britse kastensysteem. Van het moment dat hij naar Zuid-Amerika reist, wordt hij constant geconfronteerd met mensen die volgens de kolonialistische normen van de maatschappij als superieur of inferieur worden beschouwd.

Percy worstelt de hele tijd met die normen en waarden die hij als gezant van het Britse rijk moet belichamen en uitdragen. Hij moet toegeven dat je je ogen nooit ver genoeg kan opensperren. Want hij mag dan kritisch worden voor het kolonialisme, hij blijkt toch nog blind voor zijn eigen seksistisch gedrag. Dat wordt hem op een rake manier duidelijk gemaakt door zijn vrouw (Sienna Miller), een intellectuele feministe die het niet zomaar pikt om het achtergebleven huisvrouwtje te spelen. Wanneer Percy dan het einde van de rivier bereikt – letterlijk en figuurlijk –is de kolonialist en militarist uit de eerste scène verdwenen en zie je een bevrijd mens, ook al bevindt hij zich in de meest gruwelijke situatie.

Leuke extra: de cinefiele Gray knipoogt niet te opzichtig naar enkele klassiekers uit het avonturengenre, waaronder The Treasure of the Sierra Madre, Scott of the Antarctic, Mountains of the Moon, Lawrence of Arabia, Aguirre, Fitzcarraldo en zelfs Raiders of the Lost Ark. Maar nooit voelt The Lost City of Z derivatief aan, want de sterke persoonlijkheden van Gray en zijn fantastische cameraman Darius Khondji maken de film tot een uiterst unieke kijkervaring.

>>Klap

In dit door Brad Pitt geproduceerde historische drama belicht regisseur James Gray de problematische zoektocht van een Britse ontdekkingsreiziger (Charlie Hunnam) naar een verborgen stad in het Amazoneregenwoud. Een mix van Mountains of the Moon en Apocalypse Now.

Regie James Gray
Cast Charlie Hunnam, Robert Pattinson, Sienna Miller
Speelduur 2u20
Vanaf 15 maart in de bioscoop