De grootste producties, de best betaalde rollen, de belangrijkste beslissingen: harde cijfers en uitgelekte mails bevestigen het beeld van Hollywood als patriarchaat. En vrouwen? Die moeten vooral mooi zijn en zwijgen… Zo lijkt het althans. Want: is het allemaal wel zo erg? Kunnen de vrouwen van het witte doek geen happy ending voor zichzelf schrijven?

Tekst Evelien Chiau

Illustratie Xavier Truant

De New York Film Academy publiceerde in november 2013 een uitgebreide infographic die een ontluisterend beeld schetste van de genderongelijkheid in de filmwereld. De film- en acteerschool baseerde zich daarvoor op 250 topfilms uit 2012. De resultaten lieten weinig aan de verbeelding over: vrouwen vormen een minderheid in Hollywood, mannen zwaaien de plak.

Vrouwen blijken het best vertegenwoordigd bij de producenten, waar ze een kwart van de groep uitmaken. Als we daar de term ‘uitvoerende’ voor plaatsen, daalt dat percentage naar 17 procent. Vrouwelijke scenaristen stranden op een aandeel van 15 procent en onder de regisseurs bevinden zich slechts 9 procent vrouwen. Verder bleek ook dat actrices in slechts 15 procent van de films een hoofdrol vertolken en een erbarmelijke 30 procent van alle sprekende personages invullen.

Op vlak van de Academy Awards of Merit, of simpelweg de Oscars, is het eveneens huilen met de pet op. De vrouwen die genomineerd werden in de categorie Beste Regisseur zijn op één hand te tellen: Lina Wertmüller voor Pasqualino Settebellezze (1976), Jane Campion voor The Piano (1994), Sofia Coppola voor Lost in Translation (2004) en Kathryn Bigelow voor The Hurt Locker (2010).

Ook in andere categorieën zijn het voornamelijk mannen die met de nominaties en prijzen gaan lopen. In 2013 werden in totaal 140 mannen genomineerd, tegenover een schamele 35 vrouwen. Dat heeft wellicht ook te maken met het feit dat er minder vrouwen actief zijn in de filmwereld: voor elke vrouw in de filmindustrie zijn er maar liefst vijf mannen.

Del met vervaldatum

Dat er nog veel werk aan de winkel is, werd duidelijk na de recente Sony-hack waarbij niet alleen scenario’s, mails en films, maar ook salarissen werden gelekt. Uit die documenten bleek dat vrouwen — of het nu gaat over een executive producer of over uw favoriete actrice — opvallend minder betaald worden dan hun mannelijke collega’s.

Neem nu Columbia Pictures-bonzen Michael De Luca en Hannah Minghella, die voor het uitvoeren van dezelfde job respectievelijk 1,9 miljoen en 1,2 miljoen euro verdienen. Of steractrices Jennifer Lawrence en Amy Adams die het voor American Hustle met 7 procent van de winst moesten stellen, terwijl hun mannelijke tegenspelers Bradley Cooper, Christian Bale en Jeremy Renner elk 9 procent opstreken.

In een van de gelekte mailconversaties liet Aaron Sorkin, de bejubelde scenarist van onder meer The Social Network, zich trouwens van zijn meest seksistische kant zien. “De rollen die vrouwen moeten spelen zijn nu eenmaal een pak simpeler dan die van mannen”, schreef hij. Zo zette Cate Blanchett volgens hem een uitstekende prestatie neer in Blue Jasmine, maar kwam ze niet eens in de buurt van het niveau dat de mannelijke Oscargenomineerden dat jaar haalden. Verder wist hij nog te vertellen dat Julia Roberts haar Oscar voor Erin Brockovich enkel in de wacht had gesleept ‘door zich dellerig te gedragen.’

Op die dellerigheid staat ‘gelukkig’ een vervaldatum. Topactrices zoals Roberts (47), Julianne Moore (54) en Meryl Streep (65) are still killing it, maar behoren daarmee tot de happy few. Dat blijkt uit een studie die The Journal of Management Inquiry in augustus 2014 uitvoerde over de leeftijd, het geslacht en de verloning van filmsterren. Terwijl het gemiddelde loon van actrices na hun 34e snel daalt, stijgt het loon van hun mannelijke collega’s niet alleen tot hun 51e, maar blijkt het daarna ook nog eens stabiel te blijven.

Run the world

Kunnen vrouwen hun mannetje dan niet staan in Hollywood? Bullshit! Er zijn er heel wat die hun mannelijke collega’s overstijgen. In het geval van de 1m82 lange Kathryn Bigelow mag je dat zelfs letterlijk nemen. De Amerikaanse regisseur, producer en scenariste ging in 2010 als eerste vrouw ooit met een Oscar in de categorie Beste Regisseur naar huis. Dat deed ze met de film The Hurt Locker, ironisch genoeg allesbehalve een clichématige chickflick. Ze ontving haar Oscar uit handen van Barbra Streisand, die bij het openen van de envelop meteen haar genoegen liet blijken met een opgelucht “The time has come.”

Hoewel de macht binnen de filmsector nog steeds — zoals in zoveel sectoren — voornamelijk bij rijke, blanke heteromannen van middelbare leeftijd ligt, lijkt het tij te keren. In de periode 2011-2012 steeg het aantal vrouwelijke regisseurs van 5 naar 9 procent, het aantal vrouwelijke scenarioschrijvers van 10 naar 15 procent. Dat is absoluut geen topresultaat, maar wel een reden om hoopvol te zijn voor de toekomst. Sisters are finally doin’ it for themselves.

Zo ging scenariste-regisseuse Ava DuVernay in 2012 als eerste Afro-Amerikaanse vrouw aan de haal met de Prijs voor Beste Regie op het Sundance Film Festival, voor Middle of Nowhere. En met haar nieuwste film Selma is ze op dit moment ook als eerste zwarte vrouw ooit genomineerd voor een Golden Globe in de categorie Beste Regisseur.

Lena Dunham schreef en regisseerde niet alleen de langspeelfilm Tiny Furniture, ze nam ook nog eens op overdonderende wijze de hoofdrol voor haar rekening. Dat vond ook kwaliteitszender HBO, die haar prompt een contract aanbood voor een eigen serie. Met Girls, intussen reeds toe aan het vierde seizoen, won Dunham als eerste vrouw ter wereld een Directors Guild Award. Bovendien toont ze vrouwen en meisjes aller landen dat je lichaam niet perfect hoeft te zijn om ermee naar buiten te durven komen — een hele verademing in deze tijden.

Ook voormalig journaliste en stripper Diablo Cody blies de voorbije jaren menig man van zijn sokken. Juno, de eerste film waarvoor ze een script schreef, bezorgde haar een heleboel prijzen, waaronder een Oscar en een BAFTA Award. Vervolgens bedacht, schreef en produceerde ze de tv-reeks The United States of Tara, stond ze in voor de scenario’s en de productie van Jennifer’s Body en Young Adult en maakte ze in het najaar van 2013 haar regiedebuut met de film Paradise.

Last but not least: producer Kathleen Kennedy is een van de succesvolste personen in haar vak. Ze mag intussen meer dan zestig films op haar cv schrijven, waaronder toppers als Raiders of the Lost Ark, E.T., de Jurassic Park-trilogie, The Sixth Sense en Lincoln. Als Kennedy al haar prijzen zou uitstallen, heeft ze wellicht geen extra kamer maar een extra huis nodig.

(R)evolutie

De grote ommezwaai lijkt alsmaar dichterbij. De gevleugelde woorden van Blanchett tijdens haar Oscarspeech vorig jaar gingen de hele wereld rond: “To those of us in the industry who are still foolishly clinging to the idea that female films with women at the center are niche experiences: they are not. Audiences want to see them and, in fact, they earn money. The world is round, people.” Eat that, meneer Sorkin.

En het zijn niet enkel bekende actrices die van zich laten horen. Joseph Gordon-Levitt uitte zich meermaals als voorstander van het feminisme en gelijke kansen. En ook Daniel Craig, Patrick Stewart, Ryan Gosling, Ashton Kutcher en David Schwimmer spraken zich de voorbije jaren luid en duidelijk uit over die ongelijkheid.

Bovendien mogen we de kracht niet onderschatten die jonge actrices de dag van vandaag bezitten en benutten via sociale media. Denk maar aan de speech van Emma Watson bij de lancering van haar project HeForShe, die viraal ging op Facebook en Twitter, of aan Keira Knightley, die als statement tegen de overdreven perfectionering van vrouwen in de media en magazines topless en zonder enige fotobewerking poseerde voor het tijdschrift Interview.

Ook op het witte doek lijkt de (r)evolutie zich langzaam maar zeker te voltrekken. Eva Green voerde in 300: Rise of an Empire een gigantisch leger aan, Mia Wasikowska deed in Tracks volledig haar goesting en Jennifer Lawrence zette in het derde deel van de Hunger Games-franchise haar dappere strijd verder. En dit allemaal ondanks de mogelijke gevolgen.

Misschien is die real life take-over wel het volgende agendapunt. Hollywood-bobo’s, jullie zijn gewaarschuwd!

@_evelienc